Αυτός είναι ο λόγος που τα κέρματα έχουν ραβδώσεις

Αν και οι περισσότερες συναλλαγές πλέον πραγματοποιούνται μέσω της κάρτας, αν έχεις πιάσει κέρματα στα χέρια σου θα έχεις παρατηρήσει τις ραβδώσεις που έχουν στο «στεφάνι». Γιατί όμως βρίσκονται εκεί; Για διακόσμηση; Για να εμποδίσουν τους παραχαράκτες; Τι από αυτά ισχύει;

Σύμφωνα με τον νομισματολόγο, Louis Davern, πίσω από τις ραβδώσεις που έχουν τα νομίσματα κρύβεται ένας συναρπαστικός λόγος. Ας δούμε ποιος είναι αυτός.

Είχαν πάντα ραβδώσεις;

Όχι! Στην πραγματικότητα, τα πρώτα νομίσματα που γνωρίζουμε -που πιστεύεται ότι κόπηκαν γύρω στο 600 π.Χ. στο αρχαίο βασίλειο της Λυδίας (σημερινή Τουρκία)- ήταν αρκετά απλά. Σκεφτείτε λεπτές αιχμές από ήλεκτρο, ένα φυσικό μείγμα χρυσού και αργύρου, που έμοιαζε περισσότερο με απορριπτόμενα νομίσματα σοκολάτας παρά με νόμισμα.

Καθώς τα νομίσματα εξελίσσονταν, ιδίως στην αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, σφραγίζονταν με περίπλοκες εικόνες και είχαν τυποποιημένα σχήματα, αλλά εξακολουθούσαν να μην έχουν αυτές τις αποκαλυπτικές ραβδώσεις.

Οι ραβδώσεις δεν ξεκίνησαν ως σχεδιαστικό χαρακτηριστικό μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1.500, λέει ο Davern - επειδή κάποιοι επιτήδειοι κλέφτες συνειδητοποίησαν ότι οι λείες άκρες μπορούσαν να αξιοποιηθούν. Ναι, βρήκαν έναν τρόπο να βγάλουν κυριολεκτικά περισσότερα χρήματα από τα χρήματα.

Ο λόγος ύπαρξης των ραβδώσεων

Οι ραβδώσεις των κερμάτων εφευρέθηκαν για να καταπολεμήσουν ένα ύπουλο κόλπο που ονομάζεται αποκοπή κερμάτων. Αυτό ήταν ουσιαστικά η εκδοχή του 17ου αιώνα για το ξάφρισμα από το ταμείο: οι έξυπνοι εγκληματίες ξύριζαν μικρές ποσότητες πολύτιμου μετάλλου από τις άκρες των νομισμάτων και στη συνέχεια ξόδευαν τα ελαφρύτερα νομίσματα στην πλήρη αξία τους, ενώ έλιωναν τα υπόλοιπα για να τα πουλήσουν, εξηγεί ο Davern. «Χωρίς άλλα νομίσματα αναφοράς, αυτή η απάτη θα ήταν δύσκολο να εντοπιστεί από τις αρχές», λέει.

Για να σταματήσει αυτή τη διαφθορά του νομίσματος, ο Νεύτωνας – ναι γνωστός - παρενέβη. Ως διευθυντής του Βασιλικού Νομισματοκοπείου στην Αγγλία στα τέλη της δεκαετίας του 1600, εισήγαγε φρεζαρισμένες άκρες (τις ραβδώσεις) για να κάνει εμφανή την παραποίηση.

«Οι ραβδώσεις προστέθηκαν ως μέτρο κατά της πλαστογραφίας και της κλοπής», λέει ο Davern. «Η εισαγωγή των φρεζαρισμένων άκρων διευκόλυνε τις αρχές και το κοινό να εντοπίζουν την αποκοπή, καθώς η αποκοπή ήταν λεία και όχι φρεζαρισμένη».

Δούλεψε τόσο καλά που η ιδέα υιοθετήθηκε από το Νομισματοκοπείο των ΗΠΑ όταν άρχισε να παράγει νομίσματα το 1792, όπου έγινε πρότυπο για τα νομίσματα από πολύτιμα μέταλλα.

Γιατί μόνο ορισμένα νομίσματα έχουν ραβδώσεις;

Κι όμως δεν έχουν όλα τα νομίσματα ραβδώσεις. Αν έχεις στο πορτοφόλι σου νομίσματα ενός λεπτού ή δύο και πέντε λεπτών, θα παρατηρήσεις ότι δεν διαθέτουν αυτές τις ραβδώσεις στην άκρη τους. Αντίθετα, τα νομίσματα των 10 λεπτών, των 50 λεπτών καθώς και του ενός ευρώ έχουν ραβδώσεις. «Το επιπλέον κόστος για τη δημιουργία κερμάτων με φρεζαρισμένες άκρες δεν αξίζει τον κόπο σε ορισμένα νομίσματα από βασικά μέταλλα», λέει ο Davern.

Βασικά, τα κέρματα που κατασκευάζονται από πολύτιμα μέταλλα, όπως το ασήμι ή ο χρυσός, απέκτησαν φρεζαρισμένες άκρες για να αποτρέψουν τους ανθρώπους από το να κόβουν κομματάκια. Αλλά τα κέρματα που κατασκευάζονται από φθηνότερα μέταλλα, όπως ο χαλκός ή το νικέλιο, δεν αξίζουν αρκετά ώστε να βάλουν σε πειρασμό τους επίδοξους «κόφτες».

Τα κέρματα δεν περιείχαν ποτέ αρκετά πολύτιμα μέταλλα για να αξίζει να τα κόβουν, οπότε δεν χρειάζονταν την αντικλεπτική προστασία.

Σήμερα, ωστόσο, τα κέρματα δεν κατασκευάζονται πλέον από αυτά τα φανταχτερά υλικά, αλλά συνεχίζουν να έχουν ραβδώσεις. Ιδιαίτερα τα κέρματα υψηλότερης ονομαστικής αξίας. Αυτό συμβαίνει τόσο από παράδοση όσο και για λόγους συνεχούς ασφάλειας, αφού εξακολουθούν να καθιστούν πιο δύσκολο να παραχαραχθούν, προσθέτει ο Davern.

Υπάρχει επίσημη ονομασία για τις ραβδώσεις;

Όσον αφορά τα κέρματα του ευρώ, οι ραβδώσεις επίσημα ονομάζονται «ρίγες» ή «γραμμώσεις». Στα κέρματα των ΗΠΑ, η επίσημη ονομασία τους είναι «reeded edge» ή «reeding», ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο αποκαλούνται «milled edge» ή «milling».

Μπορεί να είναι από αυτούς του νομισματικούς όρους που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν ακούσει ποτέ.

Συνοψίζοντας...

Εν ολίγοις, οι ρίγες στα κέρματα του ευρώ εξακολουθούν να εξυπηρετούν διάφορους σημαντικούς σκοπούς:

• Ασφάλεια
• Αναγνώριση μέσω της αφής (ιδιαίτερα για άτομα με προβλήματα όρασης)
• Παράδοση
• Αυτοματοποιημένη διαλογή
• Αισθητική